فصلنامه علوم روانشناختی
پیاپی 48 (زمستان 1392)

اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یک مشکل اجتماعی پدیده ایست که علاوه بر زمینه های ناسالم اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، زمینه های شخصیتی و هیجانی در چگونگی ابتلا به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. اما به نظر می رسد، هیچیک از عوامل به تنهایی در مساله اعتیاد به مواد تعیین کننده نباشد. بدین منظور پژوهش حاضر به بررسی ارتباط خلق و خو با اختلالات روانی (افسردگی، اضطراب و تنیدگی) در دو گروه معتاد به مواد مخدر و غیر معتاد پرداخته است. در این راستا 143 نفر از مردان (72 نفرمعتاد به مواد مخدر و 71 نفر از افراد غیر معتاد) با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و زیرمقیاس های خلق و خو از پرسشنامه شخصیت کلونینجر (56-TCI) و مقیاس افسردگی، اضطراب و تنیدگی لویباند و لویباند (21-DASS) بر روی آنها اجرا شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با روش های ضریب هبستگی پیرسون، تحلیل واریانس چند متغیره و آزمون Z فیشر نشان داد، تفاوت بین ابعاد خلق و خو و اختلالات روانی در دو گروه معنادار نیست (05/0P>). همچنین تنها در افراد معتاد به مواد مخدر از بین ابعاد خلق و خو، خودتعالی بخشی و همکاری با افسردگی، اضطراب و تنیدگی رابطه معنادار مثبتی نشان داد (01/0P<). علاوه بر این، ارتباط هریک از خرده مقیاس های خلق و خو با اختلالات روانی در بین گروه ها معنادار نبود (05/0P>). یافته های مطالعه حاضر بیانگر این نکته است که عوامل خلق و خو و اختلالات روانی در ایجاد وابستگی به مواد مخدر نقش کلیدی را ایفا نکردند.

رنگ ها تاثیر زیادی بر حالات روانی انسان دارند و از آنجایی که انسان دائما با رنگ ها در ارتباط است، رنگ ها اهمیت بسیاری پیدا می کنند. ورزش نیز با رنگ های مختلف در ارتباط است و در محیط با رنگ های متفاوت انجام می شود. لذا با توجه به اهمیت رنگ و زمان واکنش، پژوهش حاضر به بررسی میزان زمان واکنش ساده در مقابل محرک های دیداری در رنگ های مختلف در بین ورزشکاران پرداخته است. تحقیق حاضر نیمه تجربی می باشد و جامعه آماری را دانشجویان پسر با میانگین سن 22 دانشگاه تهران تشکیل می دهدکه از این بین 50 نفر به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید و زمان واکنش ساده به محرک دیداری دانشجویان با استفاده از دستگاه YB-1000 ثبت شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماری تحلیل واریانس با اندازه های تکراری و آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که کوچکترین انحراف معیار و میانگین زمان واکنش ساده به نور مربوط به محیط آبی رنگ بوده و همچنین زمان واکنش بین محیط آبی، با تمام محیط ها به غیر از محیط سفید و سیاه رنگ، دارای تفاوت معنادار می باشد (05/0 p<). نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که، قرار گرفتن در محیط آبی رنگ می تواند باعث افزایش سرعت پردازش اطلاعات دیداری در سیستم پردازش اطلاعات انسان شود.

شناخت متغیرهای تاثیرگذار بر پدیدآیی علائم افسردگی از نظر بالینی اهمیت ویژه دارد. آگاهی از نحوه عملکرد این متغیرها در حوزه پیشگیری و درمان اختلالات روانشناختی، بسیار مهم و موثر است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای مشکلات بین شخصی در رابطه بین آسیب های دلبستگی و علائم افسردگی انجام شد. از 379 شرکت کننده در پژوهش (198 پسر، 181 دختر) خواسته شد که مقیاس دلبستگی بزرگسال (AAI)، مقیاس مشکلات بین شخصی (IIP) و مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (DASS) را تکمیل کنند. نتایج نشان داد که مدل فرضی پژوهش با داده های مشاهده شده، برازش مطلوب دارد. همبستگی های بین آسیب های دلبستگی، مشکلات بین شخصی و علائم افسردگی مثبت و معنادار بود. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان دهنده تاثیرگذاری آسیب های دلبستگی بر پدیدایی علائم افسردگی از طریق مشکلات بین شخصی بود. بر اساس یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که رابطه بین سبک های دلبستگی ناایمن و علائم افسردگی یک رابطه خطی ساده نیست. سبک های دلبستگی ناایمن تا حدودی از طریق مشکلات بین شخصی علائم افسردگی را تحت تاثیر قرار می دهند. توجه به این مشکلات به منظور پیشگیری از افسردگی و در نتیجه ارتقاء سطح سلامت روانی جامعه مهم است.

تصور فرد از خدا مبتنی بر واکنش احساسی و تجربی فرد از خدا می باشد که در اثر تجربیات روزانه زندگی فرد شکل گرفته است. هدف پژوهش حاضر بررسی تفاوت ضرایب همبستگی بین ابعاد تصور فرد از خدا و فهرست نشانه های مرضی در دانشجویان پسر و دختر می باشد. بدین منظور تعداد 198 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران با استفاده از روش نمونه برداری سهمی انتخاب شدند. سیاهه تصور فرد از خدا (لارنس، 1997) و فهرست نشانه های مرضی (دراگوتیس و دیگران، 1973) بر روی آنان اجرا شد. تحلیل داده ها با استفاده از همبستگی و آزمون Zr فیشر برای مقایسه دو همبستگی مستقل نشان دادند که بین ابعاد تصور فرد از خدا و فهرست نشانه های مرضی در دانشجویان پسر و دختر تفاوت وجود دارد. همبستگی بین ابعاد تصور فرد از خدا و فهرست نشانه های مرضی در هر دو گروه معنادار و میزان آن در دانشجویان دختر بیشتر از پسران است. این یافته ها دلالت بر ارتباط کیفیت تصور دانشجویان از خدا و سلامت روانی آنها تاکید می کنند و نشان می دهند که چگونه تصور دانشجویان از وجود متعالی می تواند در سلامت و بیماری آنان تاثیرگذار باشد.

موضوع تحقیق بررسی انگیزه دانشجویان در استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و رابطه آن با عملکرد تحصیلی آنان است. در ایران استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی رشد چشمگیری داشته است. لذا هدف بررسی نوع کاربرد و انگیزه دانشجویان در استفاده از شبکه های اجتماعی و رابطه آن با عملکرد تحصیلی آنان می باشد جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال 91-90 بود که با روش نمونه گیری خوشه ایتصادفی تعداد 400 نفرازدانشجویان علوم انسانی، فنی مهندسی و پایه به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی و تحلیل واریانس چندراهه تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد بین میزان و انگیزه دانشجویان در استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی با عملکرد تحصیلی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد (29/9 f = و 01/0 p≤). بین میزان انگیزه و کاربردهای مختلف استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و متغیرهای جمعیت شناختی رابطه معناداری مشاهده شد (72/52 f = و01/0 p≤). بر اساس یافته ها می توان نتیجه گرفت که استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی مجازی می تواند به بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان کمک نماید.

سازش یابی دختران نوجوان در دوران آموزش متوسطه از جمله ویژگی های است که با پرخاشگری ایشان رابطه داشته و توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است و تاکنون پژوهش هایی مختلفی در این زمینه انجام شده است و این پژوهش نیز با هدف بررسی تاثیر اجرای برنامه آموزش مهارکردن پرخاشگری بر سازش یابی اجتماعی دختران دانش آموز انجام گرفت. روش پژوهش آزمایشی و از طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه استفاده شد. به این منظور از بین دانش آموزان دختر سال اول متوسطه شهرستان ماهشهر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ایتصادفی چندمرحله ای تعداد 50 نفر انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ی سازش یابی کالیفرنیا (CTP) استفاده شد. داده ها با استفاده از روش تحلیل کواریانس و بهره گیری از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها نشان داد که بین نمرات گروه آزمایش و گواه تفاوت معنی داری وجود دارد (001/0< P). با توجه به نتایج می توان گفت که اجرای برنامه آموزش مهارکردن پرخاشگری موجب سازش یابی اجتماعی دختران دانش آموز می شود.

با توجه به این که اختلال افسردگی یکی از رایج ترین اختلالات روانی است و نیز نقش فرایندهای شناختی در سبب شناسی و بروز این اختلال، این پژوهش به بررسی تاثیر روش مرور خود به عنوان یک فن شناختی بر افکار خود کار منفی در زنان افسرده می پردازد. این پژوهش یک مداخله درمانی است که پیرو طرحی شبه آزمایشی با استفاده از پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه می باشد. از میان زنان مبتلا به افسردگی مراجعه کننده به کلینیک ایران زمین واقع در شهر تهران، 26 نفر با استفاده از نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جای گرفتند. از پرسشنامه افکار خودکار منفی (ATQ) عنوان ابزار ارزشیابی استفاده گردید. افراد گروه آزمایش در جلسات درمانی مرور خود شرکت کردند؛ در حالی که افراد گروه گواه در این مدت هیچ درمانی دریافت نکردند. داده ها با استفاده از آزمون t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج کاهش معنی دار نمرات افکار خودکار منفی گروه آزمایش را در مقایسه با نمرات گروه گواه در پس آزمون نشان داد. برطبق نتایج این پژوهش، روش مرور خود یک فن موثر در کاهش فراوانی افکار خودکار منفی زنان افسرده می باشد.

والدگری و تکالیف مرتبط با آن یکی از مهم ترین منابع ایجاد تنیدگی در والدین است. داشتن کودکی با مشکلات رفتاری، این تنیدگی را تشدید کرده و تنیدگی والدگری نیز خود عاملی موثر در افزایش مشکلات رفتاری کودکان است. از جمله روش های رایج در کاهش
تنیدگی و تغییر رفتارهای والدین، «درمانگری مبتنی بر رابطه والد-کودک»(CPRT) است.
پژوهش حاضر به وارسی اثربخشی CPRT بر کاهش تنیدگی والدگری می پردازد. 73 کودک مقطع پیش دبستانی، با استفاده از «سیاهه رفتاری کودکان» (CBCL) ارزیابی شدند که 25 نفر از آنها دارای مشکلات رفتاری بودند. از آنجا که مادران 13 نفر از آنها آماده شرکت در طرح حاضر شدند، 6 نفر در گروه آزمایش و 7 نفر در گروه گواه، به طور تصادفی قرار گرفتند که «پرسشنامه تنیدگی والدگری» (PSI) را قبل و پس از دوره درمان/انتظار تکمیل کردند. افراد گروه گواه در انتظار درمان ماندند و گروه آزمایش طی 10 جلسه 2 ساعته، درCPRT شرکت کردند.
میانگین تفاضل نمرات پیش- پس آزمون مربوط به نمره کل تنیدگی والدگری و زیرمقیاس های آن در گروه آزمایش (66/38=M)، در مقایسه با گروه گواه (71/0- = M) معنادار (01/0>P) می باشد.
پژوهش حاضر، بیانگر اثربخشی CPRT بر کاهش تنیدگی والدگری است.